ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Το αδένωμα υπόφυσης είναι ένας καλοήθης -συνήθως- όγκος που αναπτύσσεται στον αδένα της υπόφυσης. Η υπόφυση είναι ένας αδένας με διαστάσεις μπιζελιού και βάρος περίπου 0,5 γραμμάρια, ο οποίος βρίσκεται σε μια περιοχή που ονομάζεται «τούρκικο εφίππιο», στη βάση του εγκεφάλου. Το εφίππιο βρίσκεται κάτω από τα οπτικά νεύρα, πράγμα που εξηγεί τις οπτικές διαταραχές που εμφανίζονται σε ορισμένους ασθενείς με αδένωμα υπόφυσης. Οι ορμόνες που παράγει η υπόφυση συντελούν σημαντικά στη λειτουργία σημείων του σώματος όπως π.χ τα γεννητικά όργανα. Ανάλογα με το ποια κύτταρα εμπλέκονται, γίνεται και ο διαχωρισμός των τύπων των αδενωμάτων της υπόφυσης.
Τι προβλήματα μπορεί να προκαλέσει το αδένωμα υπόφυσης;
Τα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει ένα αδένωμα υπόφυσης ποικίλλουν. Υπάρχει το ενδεχόμενο να πιέσουν άλλα κύτταρα της υπόφυσης, μεταβάλλοντας έτσι τη φυσιολογική λειτουργία αυτής. Επιπλέον, μπορεί να πιέσουν ιστούς του εγκεφάλου όπως τα οπτικά νεύρα, δημιουργώντας έτσι προβλήματα όρασης. Τέλος, ενδέχεται να παράγουν ορισμένες ορμόνες σε υπερβολικό βαθμό («λειτουργικά» αδενώματα) με τις συνέπειες της εκάστοτε ορμόνης που υπερπαράγεται.
Αίτια εμφάνισης αδενώματος υπόφυσης
Η σαφής αιτία εμφάνισης ενός αδενώματος δεν έχει βρεθεί ακόμα. Τα αδενώματα έχουν την τάση να εμφανίζονται συχνότερα σε κάποιες οικογένειες χωρίς ωστόσο να έχει εξακριβωθεί ποιο γονίδιο δημιουργεί το αδένωμα. Επίσης, παρατηρείται πως ασθενείς με το σπάνιο σύνδρομο πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας (ΜΕΝ 1) εμφανίζουν συχνότερα αδενώματα υπόφυσης. Η πλειοψηφία των περιπτώσεων που εμφανίζουν αδένωμα υπόφυσης, είναι άτομα νεαρής ηλικίας, κυρίως γυναίκες, χωρίς κάποιο υποκείμενο νόσημα. Συνεπώς ανευρίσκονται σε τυχαίο έλεγχο ή στα πλαίσια διερεύνησης διαταραχών της περιόδου.
Είδη αδενωμάτων υπόφυσης
Λαμβάνοντας ως κριτήριο την έκκριση ή μη κάποιας ορμόνης και ποια είναι αυτή, ένα αδένωμα υπόφυσης μπορεί να διακριθεί σε:
- Εκκριτικό
- Μη εκκριτικό
Αδένωμα υπόφυσης – Συμπτώματα
Τα συμπτώματα που τυχόν θα παρουσιάσει ένα αδένωμα υπόφυσης σχετίζονται με το αν είναι εκκριτικό ή μη.
Ένα εκκριτικό αδένωμα υπόφυσης, προκαλεί συμπτώματα ανάλογα την ορμόνη που εκκρίνεται. Δηλαδή, ένα αδένωμα που παράγει προλακτίνη προκαλεί διαταραχές στην περίοδο και γαλακτόρροια ή αν παράγεται κορτιζόλη προκαλείται η νόσος του Cushing.
Σε πρώιμο στάδιο, ένα μη εκκριτικό αδένωμα υπόφυσης δεν προκαλεί συμπτώματα απλώς αυξάνεται σε διαστάσεις. Όταν φτάσει σε ένα μεγάλο σχετικά μέγεθος περίπου 10 χιλιοστών σε διάμετρο, αρχίζει και πιέζει τους γύρω ιστούς του εγκεφάλου. Μπορεί να πιέσει σε πρώτο στάδιο την υπόφυση και έπειτα τα οπτικά νεύρα. Τέλος, αν το αδένωμα προχωρήσει πολύ χωρίς να γίνει αντιληπτό, μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όμοια ενός εγκεφαλικού όγκου.
Συμπερασματικά, η δημιουργία ενός αδενώματος υπόφυσης μπορεί να προκαλέσει:
- Πονοκέφαλο
- Ζαλάδα
- Κόπωση
- Τάση προς εμετό
- Υπνηλία
- Οπτικές διαταραχές
- Ορμονικές της εμμήνου ρύσεως
- Υπογονιμότητα
- Μειωμένη λίμπιντο
- Διαταραχές στύσης
- Γαλακτόρροια από τις θηλές
Διάγνωση
Οι δύο απαραίτητες εξετάσεις που πρέπει να γίνουν σε περίπτωση υποψίας αδενώματος υπόφυσης είναι οι εξής:
- Απεικονιστικός έλεγχος: γίνεται κυρίως με μαγνητική τομογραφία για να γίνει απεικόνιση των δομών του εγκεφάλου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδέχεται να χρειαστεί και αξονική τομογραφία.
- Ορμονολογικός έλεγχος: ανάλυση των επιπέδων των ορμονών στο αίμα.
Ορισμένες συμπληρωματικές εξετάσεις που μπορεί να χρειαστούν περιλαμβάνουν:
- Έλεγχο οστεοπόρωσης
- Οφθαλμολογικό έλεγχο
Υπάρχει θεραπεία για το αδένωμα υπόφυσης;
Τα ασυμπτωματικά αδενώματα υπόφυσης που ανακαλύπτονται τυχαία δεν χρειάζονται συνήθως θεραπεία. Χρήζουν ωστόσο συστηματικής παρακολούθησης της ανάπτυξης τους.
Τα αδενώματα της υπόφυσης τα οποία είναι μεγάλα ή παρουσιάζουν συμπτώματα συνήθως χρειάζονται θεραπεία ανάλογη του τύπου του αδενώματος και το μέγεθος αυτού.
Οι διάφορες θεραπείες μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Φαρμακευτική αγωγή που μπορεί να συμβάλει στη συρρίκνωση του όγκου και στην ομαλοποίηση των ορμονικών διαταραχών.
- Χειρουργική επέμβαση σε περιπτώσεις που κρίνεται απαραίτητο. Η πιο σύγχρονη μέθοδος είναι η ενδοσκοπική, διαρρινική αδενωματεκτομή η οποία δεν αφήνει τομές καθώς το αδένωμα αφαιρείται ενδοσκοπικά.
- Ακτινοθεραπεία (Cyber Knife) που χρησιμοποιεί υψηλές ακτίνες Χ με σκοπό τη συρρίκνωση του όγκου.
Αν παρατηρείτε οποιοδήποτε σύμπτωμα ή αλλαγή που πιστεύετε ότι σχετίζεται με αδένωμα υπόφυσης, επικοινωνήστε άμεσα με τον Ενδοκρινολόγο – Διαβητολόγο Δημήτριο Α. Μπούφα, για μια εξατομικευμένη διάγνωση και θεραπεία.